آیا مادر امام سجاد (ع) ایرانی بودند ؟

مقدمه

امام علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب مشهور به سجاد یا زین العابدین ، چهارمین امام ما شیعیان محسوب می شوند. ایشان فرزند امام حسین (ع) ، برادرزاده امام حسن (ع) و نوه حضرت علی (ع) به شمار می روند و از این جهت و به واسطه دانش و فضایل اخلاقی بی مانند خویش ، نه تنها در میان اهل تشیع ، بلکه در سرتاسر جهان اسلام از محبوبیت زیادی برخوردار هستند. ایشان در 38 هجری قمری زاده شدند و در حدود 94 هجری قمری با مسمویت به شهادت رسیدند. در این میان ، نکته ای درباره این امام بزرگوار وجود دارد که جایگاه آن حضرت را نزد ما ایرانیان رفیع تر می نماید و آن هم این است که مادر ایشان ، ایرانی بوده اند. در این مطلب قصد داریم نکاتی را درباره والده آن حضرت ذکر کنیم ، با ما همراه باشید.

دیدگاه شیخ مفید

شیخ مفید از متکلمین و علمای بزرگ شیعه در قرن چهارم هجری بود. ایشان در زمینه اصل و نسب مادر امام سجاد (ع) دیدگاهی ارائه کرده بودند و آن هم این است که گروهی از ایرانی‌ها در دوران خلافت حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام شورش کردند. حاکمی که از سوی آن حضرت تعیین شده بود، این شورش را آرام کرد و عده‌ای از شورشگران در این ماجرا دستگیر شدند. این افراد به خدمت امام علی علیه السلام برده شدند. میان آن‌ها دو خواهر از خانواده‌های سرشناس ایرانی بودند. وقتی این دو خواهر که یکی از آن‌ها شهربانو بود، مدارا، مهربانی، شخصیت والا و حسن خلق امام علی علیه السلام را مشاهده کرد از ایشان درخواست کرد که به همسری ایشان درآید. اما آن حضرت فرمودند که "اگر مایل باشید شما را به عقد فرزندم دربیاورم". شهربانو از این مطلب استقبال کرد و به این صورت به همسری امام حسین علیه السلام مفتخر شد. خواهر این بانو هم با یکی از مسلمان‌های برجسته و مشهور در کوفه ازدواج کرد.

دیدگاه علامه مجلسی

علامه مجلسی ، فقیه و محدث مشهور قرن یازدهم هجری در این بار دیدگاهی داشتند و آن هم این است که نام مادر امام سجاد (ع) بنابر نظر مشهور، شهربانو دختر یزدجردین شهریار، پادشاه عجم است.

دیدگاه دکتر محمد حسین رجبی دوانی

دکتر محمد حسین رجبی دوانی ، تاریخ نگار و پژوهشگر حوزه تاریخ در این باره گفته اند که  مادر امام زین‌العابدین علیه السلام یکی از خانم‌های از خانواده‌های اصیل، سرشناس و باشرافت ایرانی بود. در منابع تاریخی نام آن بانوی بزرگوار شهربانو یا شاه زنان عنوان شده است. البته گفته شده که ایشان در همان زمان تولد امام سجاد علیه السلام از دنیا رفت و این مطلب به آن معنا است که امام سجاد علیه السلام مادر به خود ندیده است. بر اساس این نقل مشخص می‌شود که این بانو در سال 61 هجری در دنیا نبوده که بخواهد در کربلا حضور داشته باشد.

جایگاه این بانوی ایرانی نزد حضرت علی (ع)

درباره کمالات و فضایل این بانوی ایرانی همان بس که حضرت علی (ع) او را مفتخر به لقب مریم یا فاطمه نمود؛ زیرا او از زشتی‌ها پاک بود و مانند مریم (ع) فرزندی زاهد و عابد داشت و نزد زنان، معروف به سیده زنان بود.

همچنین این زن با امام علی (ع) گفت و گویی داشتند که در منابع تاریخی ذکر شده و بیان آن قابل توجه است. گویند که شهربانو را در اسارت به مدینه آوردند. حضرت علی (ع) از او پرسید: از پدرت در حادثه فیل‌سواران چیزی به یاد داری؟ شهربانو عرض کرد: به خاطر دارم که پدرم در آن هنگام می‌گفت هرگاه اراده خداوند بر چیزی غالب شد، همه آرزوها در برابر آن خوار و ناکام می‌گردد و هرگاه مدت عمر و شوکت به پایان رسید، مرگ خواهد رسید و چاره‌ای جز تسلیم شدن در برابر آن نیست. حضرت علی (ع) فرمود: پدرت چه نیکو سخن گفته است. همه مقدرات الهی بر تدبیر و خواهش‌های انسان، پیروز می‌گردد

ماجرای ازدواج و نصیحت امام علی (ع) درباره ایشان خطاب به امام حسین (ع)

به پیشنهاد امیر المؤمنین (ع)، دختر یزدگرد از اسارت رهایی یافت و قرار شد یکی از جوانان مسلمان را، آزادانه به همسری خود بپذیرد. عده‌ای از جوانان خواهان ازدواج با او بودند. امیر المؤمنین (ع) از شهربانو پرسید: آیا قصد ازدواج داری؟ شهربانو سکوت کرد. حضرت علی (ع) فرمود: وی اراده و قصد دارد، فقط مانده است که چه کسی را اختیار کند. کسی از حضرت علی (ع) پرسید: از کجا دانستید که قصد شوهرکردن دارد؟ فرمود: روش پیغمبر (ص) چنین بود که هر وقت دختری را نزد آن حضرت می‌آوردند تا او را به ازدواج کسی درآورد، پیامبر از دختر می‌پرسید: آیا راضی به شوهر کردن هستی؟ اگر آن دختر به واسطه شرم و حیا، سکوت می‌نمود، پیامبر سکوت او را نشانه رضایتش می‌دانست. حضرت علی (ع) از شهربانو پرسید: کدام یک از خواستگارانت را برمی‌گزینی؟ شهربانو امام حسین (ع) را برگزید. برای بار دوم به او اجازه داده شد که کسی را انتخاب کند و شهربانو باز هم امام حسین (ع) را خواست. امیر المؤمنین (ع) به شهربانو فرمود: چه کسی را ولی خود قرار می‌دهی؟ عرض کرد: شما را. امیر المؤمنین (ع) به حذیفه دستور داد خطبه عقد را بخواند. او نیز خطبه عقد را خواند.

امیر المؤمنین (ع) به امام حسین (ع) فرمود: فرزندم! حرمت این زن را نگه دار و از او محافظت کن و به او نیکی کن؛ زیرا که به زودی بهترین فردِ زمانش را بعد از تو - که سید عرب و عجم خواهد شد - به دنیا خواهد آورد.