از هخامنشیان تا صفویان: معرفی پنج پادشاهی بزرگ و مقتدر ایرانی

"به نام خالق یکتا"

ایران زمین، وطن ما، سرزمینی با تاریخی چند هزار ساله و فرهنگی پررنگ و متنوع است. این سرزمین در طول تاریخ خود شاهد برخاستن و سقوط چندین پادشاهی و حکومت بوده است که هر یک از آنها بر روی تاریخ، فرهنگ، هنر، ادبیات، معماری، اقتصاد، سیاست و جغرافیای ایران و جهان تأثیرگذار بوده‌اند. در این مطلب قصد داریم به معرفی ۵ پادشاهی و حکومت برتر تاریخ ایران بپردازیم که نه تنها در داخل کشور بلکه در سطح منطقه و جهان نیز نقش مهمی داشته‌اند.

---

لیست پنج حکومت برتر تاریخ ایران به شرح زیر است:

---

5- صفویان

در ابتدای لیست با یکی از مهمترین و مدرن ترین حکومت های تاریخ ایران روبرو هستیم یعنی،

دودمان صفوی

صفویان دودمانی ایرانی و شیعه بودند که در سالهای ۸۸۰ تا ۱۱۱۴ خورشیدی (برابر ۱۱۴۸–۹۰۷ قمری و ۱۷۳۶–۱۵۰۱ میلادی) به مدت ۲۳۵ سال بر ایران فرمانروایی کردند. شاهنشاهی صفوی را شاه اسماعیل یکم که در سال ۸۸۰ خورشیدی در تبریز تاجگذاری کرد، بنیان گذاشت و آخرین شاه صفوی، شاه سلطان حسین بود که در سال ۱۱۰۱ خورشیدی از غلزاییها شکست خورد و بعداً نادرشاه افشار در سال ۱۱۱۴ خورشیدی سلسلهٔ صفویان را برانداخت.

نام به لاتین	Safavid Empire
بنیانگذار	شاه اسماعیل یکم
آخرین پادشاه	شاه اسماعیل سوم
نماد ملی
تاریخ بنیانگذاری	سال ۱۵۰۱ میلادی
پایتخت ها	تبریز (۱۵۰۱–۱۵۵۵ میلادی) قزوین (۱۵۵۵–۱۵۹۸ میلادی) اصفهان (۱۵۹۸–۱۷۳۶ میلادی)
زبان های رایج	فارسی (رسمی، درباری و ادبی) ترکی آذربایجانی (درباری، زبان مادری شاهان سلسله و نظامی)
دین	اسلام (شیعه دوازدهامامی)
مساحت و وسعت	۲٬۹۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۱٬۱۰۰٬۰۰۰ مایل مربع)
فروپاشی	سال ۱۷۳۶ میلادی
کشورهایی که بخشی از آنها جزو صفویان بود	ایران جمهوری آذربایجان  ارمنستان گرجستان ترکمنستان افغانستان پاکستان روسیه کویت سوریه ترکیه بحرین

حکومت صفویان یکی از مهمترین دورههای تاریخ ایران بوده است. در این دوره، ایران به عنوان یکی از نخستین حکومت های شیعه در سراسر کشور شکل گرفت. در ادامه، توضیحاتی درباره حکومت صفویان را ارائه میدهیم

---

• پیشزمینه و بنیانگذاری

1.    شاهنشاهی صفوی را شاه اسماعیل یکم که در سال ۸۸۰ ش-۱۵۰۱م در تبریز تاجگذاری کرد، بنیان گذاشت
2.    این حکومت با رسمی کردن مذهب شیعه در ایران، هویتی یگانه به مردم ایران بخشید و تا سال ۱۱۳۵ ق. پابرجا ماند.

• توانمندیها و پیشرفتها

1. در دوره صفوی، ایران در زمینههای نظامی، فقهی و هنری پیشرفتهای چشمگیری کرد.
2. حکومت صفوی توانست با فتح تبریز به دست سپاه قزلباش و رهبری اسماعیل، قدرت سیاسی را در دست گیرد.
3. ادبیات نیز در این دوره، رنگی شیعی و مذهبی به خود گرفت و مرثیهسرایانی مانند محتشم کاشانی وارد این عرصه شدند.

• مکتب اصفهان

1. در دوره صفوی، شهر اصفهان به عنوان مرکز فرهنگی و هنری شناخته میشد.
2. معماری، خوشنویسی و نقاشی در این دوره به اوج خود رسید.

• اتحاد میان علما و جامعه

1. یکی از ویژگیهای مهم جامعه صفوی، اتحادی بود که بین علما (طبقه مذهبی) و جامعه تجاری شامل بازاریان، اصناف و پیشهوران و اعضای تشکلهای شبه مذهبی بود

• پرچم ها

1. 

2. 

3. 

    

---

این حکومت جزو بهترین و تاثیرگذارترین حکومت های تاریخ ایران و اسلام است، آنها سر انجام با حمله سلطان محمود افغان و کشته شدن سلطان حسین از هم فروپاشیدند

بعد ها نادر شاه افشار با تاسیس حکومت افشاریه مجددا ایران را از دست افغان ها نجات داد و به اصل خود بازگشت. 

جهت کسب اطلاعات بیشتر ازین حکومت میتوانید روی متن های آبی زیر کلیک کرده و آنها را مطالعه کنید

• (1) ایران صفوی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
• (2) صفویان - ویکی شیعه.
• (3) تاریخ اجتماعی صفویان - Wikiwand.
• (5) دودمان صفویه - ویکی وحدت.

---

۴- سلجوقیان

در رتبه چهارم لیست با یکی از محبوبترین و تاثیرگذارترین حکومت های تاریخ ایران روبرو هستیم، سلسلهای که شکوه عظمت سابق ایران را بازگرداند و مجددا ایران را به اوج رساند یعنی، 

سلسله سلجوقیان

امپراتوری سلجوقی یک امپراتوری ترکتبار فرهنگ ترکی-ایرانی و سنیمذهب بود که توسط ایل قنیق تُرکان اغوز بنا نهاده شد. گستره سلطنت سلجوقیان از شرق تا کوههای هندوکش، از غرب تا فلات آناتولی و شام، از شمال تا آسیای مرکزی و از جنوب تا خلیج فارس ادامه داشت. سلجوقیان از سرزمین مادری خود یعنی حاشیه دریای آرال به خراسان حمله کرده و سپس وارد بخش مرکزی ایران شدند و پس از آن با پیروزی بر امپراتوری بیزانس در نبرد مَلازگرد، آناتولی را تصرف کردند.سلجوقیان تحت سلطنت طغرل بیک، با ایجاد تسلط سیاسی بر خلافت عباسی در بغداد، بالفعل رهبری جهان اسلام را به دست گرفتند. جد این امپراتوری، سلجوق پسر دقاق بود، دقاق بزرگترین فرماندهٔ نظامی ایالت اوغوز یبغو بود. به دلیل مهارت وی در تیراندازی، به وی لقب تیمور یالیق (کمان آهنین) داده بودند.

نام به لاتین	Seljuk Empire
بنیانگذار	طغرل بیگ
آخرین پادشاه	سلطان محمد دوم
نماد ملی
تاریخ بنیانگذاری	سال ۱۰۳۷ میلادی
پایتخت ها	نیشابور (۱۰۳۷–۱۰۴۳) ری (۱۰۴۳–۱۰۵۱) اصفهان (۱۰۵۱–۱۱۱۸) مرو (۱۱۱۸–۱۱۵۳، شرقی) همدان (۱۱۱۸–۱۱۹۴، غربی)
زبان های رایج	پارسی (زبان رسمی و اداری) عربی (زبان علمی، و الهیات) ترکی سلجوقی (زبان مادری و نظامی)
دین	اسلام، مذهب سنی حنفی (دین رسمی)
مساحت و وسعت	۳٬۹۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۱٬۵۰۰٬۰۰۰ مایل مربع)
فروپاشی	سال ۱۱۹۴ میلادی
کشورهایی که بخشی از آنها جزو سلجوقیان بود	ایران افغانستان ارمنستان جمهوری آذربایجان چین مصر گرجستان عراق اسرائیل اردن قزاقستان کویت قرقیزستان لبنان یونان عمان فلسطین روسیه عربستان سعودی سوریه پاکستان تاجیکستان ترکیه ترکمنستان امارات متحده عربی ازبکستان یمن

حکومت سلجوقیان یکی از دوره های مهم تاریخ ایران بوده است. در این دوره، امپراتوری سلجوقی با فرهنگ ترکی-ایرانی و سنی مذهب توسط ایل قنیق ترکان بنا نهاده شد. این حکومت گسترهای از شرق تا کوههای هندوکش، از غرب تا فلات آناتولی و شام، از شمال تا آسیای مرکزی و از جنوب تا خلیج فارس را در بر گرفت

در ادامه توضيحاتی دربارهی ویژگی های این سلسله را ارائه میدهیم. 

---

• پیشرفت ها و دستاوردها

1. سلجوقیان علاوه بر قدرت نظامی، پیشرفتهای علمی، فرهنگی و هنری نیز داشتند.
2. اولین کتاب چشمپزشکی فارسی به نام نورالعیون در دوره سلجوقی تالیف شد.
3. مکتب نگارگری ایرانی نیز در این دوره تشکیل شد و به سبک مکتب سلجوق شهرت داشت

 

• تأثیر فرهنگی و زبانی

1. سلجوقیان تحت تأثیر فرهنگ و زبان ایرانی قرار گرفتند.
2. زبان فارسی در این دوره به عنوان زبان ضبط تاریخی تبدیل شد و از زبان عربی جایگزین شد.
3. این حکومت به شدت تحت تأثیر فرهنگ ایرانیان قرار گرفت و نقش مهمی در ایجاد پیوند بین فرهنگهای ترکی-ایرانی داشت.

• مکتب سلجوقی

1. مکتب سلجوقی به شدت به سادگی معروف بود و در این دوره، هنرمندان از جمله نقاشان و خوشنویسان آسوده بودند و در رفاه کامل زندگی میکردند

• پرچم ها

1. 

 

 

 

 

 

 

 

پس از مرگ سلطان ملکشاه سلجوقی، بین جانشینان او اختلاف افتاد و حکومت سلجوقی ضعیف شد. سرانجام، یکی از فرمانروایان منطقه ی خوارزم، اخرین سلطان سلجوقیان را شکست داد و حکومت خوارزمشاهیان را ایجاد کرد.

متاسفانه فاصله زمانی بین حکومت سلجوقی تا صفوی یکی از غمناک ترین دوره های تاریخ ایران است. 

جهت کسب اطلاعات بیشتر ازین حکومت میتوانید روی متن های قرمز زیر کلیک کرده و آنها را مطالعه کنید

• (1) امپراتوری سلجوقی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
• (2) مکتب سلجوقی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
• (3) امپراطوری سلجوقیان ،تاریخچه و توسعه ها، فرهنگ و هنر.
• (5) نظام پایتختی ایران در عصر سلجوقیان: با تأکید بر دارالملک های کرمان.

---

3- اشکانیان

بعد از سقوط هخامنشیان توسط اسکندر مقدونی ایران در وضعیت خوبی قرار نداشت اما حکومت اشکانیان، حکومتی مقتدر و ایرانی تبار بود که برای مدت ۴۷۱ سال بر ایران و سرزمین‌های اطرافش حکومت کرد. ایران زمان اشکانی یکی از بزرگ‌ترین امپراتوری‌ها بود و توانست فرهنگ ایرانی و هخامنشی را بار دیگر در میان مردم زنده کند.

نام به لاتین	Parthian Empire
بنیانگذار	ارشک یکم
آخرین پادشاه	اردوان چهارم
نماد ملی
تاریخ بنیانگذاری	۲۴۷ پیش از میلاد
پایتخت ها	تیسفون، هگمتانه، صددروازه، شوش، نسا، ارشاک، ری
زبان های رایج	پارتی "پهلوی" (رسمی، دربار، ادبیات) یونانی (رسمی)  آرامی (زبان میانجی)
دین	آیین زرتشت
مساحت و وسعت	۲٬۸۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۱٬۱۰۰٬۰۰۰ مایل مربع)
فروپاشی	۲۲۴ پس از میلاد
کشورهایی که بخشی از آنها جزو اشکانیان بود	ایران افغانستان پاکستان ترکمنستان ازبکستان جمهوری آذربایجان ارمنستان گرجستان روسیه ترکیه عراق سوریه کویت عربستان امارات

سلسله اشکانیان یا پارتیان یکی از امپراتوری‌های ایرانی بود که از سال ۲۴۷ پیش از میلاد تا سال ۲۲۴ میلادی بر قسمت‌های زیادی از غرب آسیا حکومت می‌کرد. اشکانیان از قبیله پرنی بودند که در شرق ایران ساکن شدند و با تیراندازی و سوارکاری مهارت داشتند. اشکانیان با شکست دادن سلوکیان و رومیان، اقتدار خود را در منطقه افزایش دادند و فرهنگ ایرانی را حفظ و گسترش دادند. اشکانیان به دین مزدیسنا (زرتشت) اعتقاد داشتند و زبان پارتی را به عنوان زبان رسمی خود بکار می‌بردند. اشکانیان همچنین آثار هنری و معماری زیبایی را به جا گذاشتند که برخی از آن‌ها هنوز هم باقی‌مانده‌اند.

در ادامه توضيحاتی درباره ی ویژگی های این سلسله را ارائه میدهیم.

---

• ساختار فدرالیستی و اختیارات محلی در حکومت اشکانیان

1. داشتن یک ساختار فدرالیستی که به استان‌ها و وابستگان خود اختیارات محلی می‌داد و از مردم بومی و محلی برای اداره امور استفاده می‌کرد.
2. حکومت اشکانیان، به هیچ وجه حکومتی فردمحور نبود و به عکس، شاهان با وجود مجلس مهستان همیشه از تصمیم‌گیری‌های فردی و شتاب‌زده برحذر داشته می‌شدند. مجلس مهستان یک نهاد مشاوره‌ای بود که از نخبگان و بزرگان قومی تشکیل می‌شد و نقش مهمی در امور سیاسی و نظامی داشت.

• ارتش قدرتمند و ماهر اشکانیان و تاکتیک‌های نظامی آن‌ها

1. داشتن یک ارتش قدرتمند و ماهر که با استفاده از تاکتیک‌های نظامی مانند تیراندازی از روی اسب و جنگ‌های جنگلی، موفق به شکست دادن رومیان و دیگر دشمنان خود شدند.
2. حکومت اشکانیان، با سیاست صلح و جنگ و حمله و دفاع توانستند از ایران در برابر اقوام مهاجم شرق و غرب دفاع کنند. آن‌ها با امپراتوری روم و امپراتوری هان در چین روابط سیاسی و تجاری برقرار کردند و بارها با روم جنگیدند و پیروز شدند. 

• فرهنگ متنوع و باز اشکانیان و تأثیرات مختلف آن‌ها

1. داشتن یک فرهنگ متنوع و باز که از تأثیرات هخامنشیان، هلنیستی، بودایی، مانوی، زرتشتی و دیگر مذاهب و فرهنگ‌های منطقه برخوردار بود. اشکانیان هنر، ادبیات، علم، معماری و سکه‌زنی را توسعه دادند و با تجارت و دیپلماسی روابط خوبی با دیگر کشورها برقرار کردند.
2. حکومت اشکانیان، به توسعه فرهنگی و هنری ایران نیز توجه داشتند. آن‌ها معماری، نقاشی، مجسمه‌سازی، سکه‌زنی، ادبیات و علوم را پیشرفت دادند. آن‌ها همچنین دین مزدیسنا را حمایت کردند و از آیین‌های زرتشتی احترام گذاشتند.

•  پرچم ها

1. 

2.  

   

 

• دلایلی که باعث سقوط اشکانیان شد

1. - ناهماهنگی و تضاد بین شاهان و اربابان که باعث ضعف و تفرقه در امپراتوری شد.
2. - حملات و تهاجم‌های خارجی از سوی روم، ساسانیان، هون‌ها و دیگران که منابع و قلمرو اشکانیان را کاهش داد.
3. - تغییرات فرهنگی و مذهبی که باعث از دست رفتن هویت و انسجام اشکانیان شد.

---

جهت کسب اطلاعات بیشتر ازین حکومت میتوانید روی متن های سبز زیر کلیک کرده و آنها را مطالعه کنید

• (1) شاهنشاهی اشکانی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
• (2) فهرست شاهان اشکانی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
• (4) بررسی سلسله اشکانیان، زمان پیدایش، پادشاهان و آثار به جای مانده از ....
• (5) حکومت و فرهنگ در دوره اشکانیان.

---

2- ساسانیان

حکومت ساسانیان یا ساسانی‌ها یکی از بزرگترین و مقتدرترین امپراتوری‌های ایرانی بود که برای ۴۲۷ سال بر ایران و سرزمین‌های اطرافش فرمان راند. ساسانیان از خاندان ساسان بودند که از نوادگان پادشاهان پارس بودند. آن‌ها در سال ۲۲۴ میلادی با شکست دادن اردوان چهارم، آخرین شاه اشکانی، تحت رهبری اردشیر بابکان، بنیانگذار خاندان ساسانی، شروع به توسعه و گسترش کردند. ساسانیان با داشتن یک ساختار مرکزی و اداری، یک ارتش قدرتمند و مجهز و یک فرهنگ متنوع و غنی، موفق به ایجاد یک امپراتوری بزرگ و پایدار شدند که در تاریخ ایران و جهان اثرگذار بود.

نام به لاتین	Sasanian Empire
بنیانگذار	اردشیر بابکان
آخرین پادشاه	یزدگرد سوم
نماد ملی
تاریخ بنیانگذاری	سال ۲۲۴ میلادی
پایتخت ها	اصطخر (۲۲۴–۲۲۶) تیسفون (۲۲۶–۶۳۷)
زبان های رایج	فارسی میانه (زبان رسمی) آرامی (زبان میانجی)
دین	زرتشت
مساحت و وسعت	۳٬۵۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۱٬۴۰۰٬۰۰۰ مایل مربع)
فروپاشی	سال ۶۵۱ میلادی
کشورهایی که بخشی از آنها جزو ساسانیان بود	ایران عراق کویت عربستان سعودی عمان امارات متحده عربی قطر بحرین یمن سوریه ترکیه اردن افغانستان پاکستان چین تاجیکستان ترکمنستان ازبکستان قزاقستان قرقیزستان روسیه ارمنستان جمهوری آذربایجان گرجستان

امپراتوری ساسانیان دومین امپراتوری بزرگ ایران در دوران باستان بود که از سال ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی حکمرانی کرد. این امپراتوری ایرانشهر نامیده می‌شد و شامل بخش‌هایی از خاورمیانه، آسیای مرکزی، قفقاز، هند و اروپا بود. ساسانیان زبان فارسی میانه را به عنوان زبان رسمی و مزدیسنا را به عنوان دین رسمی خود انتخاب کردند. آن‌ها هنر، ادبیات، معماری، علم، فلسفه و فرهنگ ایرانی را توسعه دادند و با امپراتوری‌های روم، بیزانس، ترکان و اعراب درگیر شدند. ساسانیان آخرین سلسله ایرانی پیش از اسلام بودند و تاثیر عمیقی بر تاریخ ایران و جهان داشتند.

---

• زبان و ادبیات

1. زبان رسمی امپراتوری ساسانیان زبان فارسی میانه بود که از زبان پارتی و آرامی تأثیر گرفته بود.
2. این زبان در اسناد، سکه ها، نقش برجسته ها و کتیبه های ساسانیان به کار می رفت. ادبیات ساسانیان شامل شعر، داستان، تاریخ، فلسفه، علم و دین بود.

• برخی از آثار معروف ادبیات ساسانیان عبارتند از:

1. کارنامه اردشیر بابکان،
2. کارنامه شاپور،
3. دنکرد،
4. مینوی خرد،

• هنر و معماری

1. هنر و معماری ساسانیان شامل نقش برجسته، تزئینات، سفالگری، جواهرسازی، بافندگی، نقاشی، مجسمه سازی، ساختمان سازی و شهرسازی بود.
2. نقش برجسته های ساسانیان به عنوان برجسته ترین بخش هنری آن ها شناخته می شوند که معمولا در کوه ها، سنگ ها، سکه ها و ظروف مسی حک شده بودند.
3. نقش برجسته های ساسانیان موضوعاتی مانند شکوه و قدرت شاهان، پیروزی های نظامی، شکار، مذهب، مراسم و آیین ها را نشان می دادند.

• برخی از معروف ترین نقش برجسته های ساسانیان عبارتند از:

1. نقش برجسته شاپور یکم در بیشاپور،
2. نقش برجسته بهرام دوم در نقش رستم،
3. نقش برجسته خسرو دوم در تقی بستان
4. نقش برجسته اردشیر سوم در نقشه جهان .

• دین و مذهب

1. دین رسمی امپراتوری ساسانیان مزدیسنا بود که بر پایه آموزه های زرتشت بنا شده بود.
2. مزدیسنا به ایمان به یک خدای یگانه به نام اهورا مزدا، به عنوان خالق و حافظ جهان، و مبارزه با اهریمن، به عنوان نماد شر و تاریکی، می پرداخت. مزدیسنا همچنین ارزش هایی مانند حقیقت، نیکی، عدالت، آزادی و مسئولیت را ترویج می کرد.
3. مزدیسنا در طول دوره ساسانیان با چالش هایی مانند آیین مانوی، آیین مزدک، مسیحیت، یهودیت و بودیسم روبرو شد.
4. ساسانیان به جز مسیحیان، که به دلیل روابط با روم تحت فشار قرار می گرفتند، به سایر ادیان اجازه آزادی عقیده می دادند.

• ساختار مرکزی و اداری در حکومت ساسانیان، شاه و مقامات اداری

1. داشتن یک ساختار مرکزی و اداری که به شاه قدرت و اختیارات کامل می‌داد و از مقامات مختلفی مانند وزیر، فرماندار، سپهبد، دیواندار، دادگر و دیگران برای اداره امور استفاده می‌کرد.
2. در راس حکومت ساسانی شاه قرار داشت که دارای اختیارات کامل بود.
3. نخستین مقام اداری پس از وی وزرگ فرمادار نام داشت که باید کشور را تحت نظارت شاه اداره می‌کرد.
4. اداره کشور در زمانی که در جنگ بود، به سپهبد واگذار می‌شد.
5. سپهبد فرمانده ارتش بود و مسئولیت هماهنگی نیروهای نظامی را داشت.
6. کشور به چهار بخش تقسیم می‌شد: ایرانشهر (مرکزی)، خوارواران (غربی)، نیمروز (جنوبی) و خراسان (شرقی).
7. هر بخش به استان‌های کوچکتری تقسیم می‌شد که توسط مرزبان‌ها اداره می‌شدند. مرزبان‌ها مسئولیت دفاع از مرزها و اجرای قوانین را داشتند.

• ارتش قدرتمند و مجهز ساسانیان، سلاح‌ها و لوازم جنگی و تاکتیک‌های نظامی

1. داشتن یک ارتش قدرتمند و مجهز که با استفاده از سلاح‌ها و لوازم جنگی مانند شمشیر، تیر و کمان، نیزه، سنگ‌پران، زره، کلاه، فیل، اسب و اشتر، موفق به شکست دادن بیزانس و دیگر دشمنان خود شدند.
2. ارتش ساسانی یکی از قوی‌ترین و پیشرفته‌ترین ارتش‌های دوران باستان بود.
3. ارتش ساسانی شامل شاخه‌های مختلفی مانند اسواران (سواره‌نظام)، پایگان (پیاده‌نظام)، گارد جاویدان (نخبگان)، دیلمیان (شمشیرزنان)، پیل‌بانان (فیل‌سواران) و دریاداران (نیروی دریایی) بود.
4. اسواران نخبه و برگزیده ارتش بودند که در سواره‌نظامی، تیراندازی و شمشیربازی مهارت داشتند.
5. اسواران به دو دسته سبک‌سلاح و سنگین‌سلاح تقسیم می‌شدند که اولیان با زره‌های سبک و چابک و دومیان با زره‌های سنگین و محکم مجهز بودند.
6. گارد جاویدان نیروی شخصی شاه بودند که از اسواران برتر انتخاب می‌شدند.
7. دیلمیان عمدتاً از ساکنان کوهستانی دیلم بودند که در شمشیرزنی و نیزه‌اندازی مهارت داشتند.
8. پایگان پیاده‌نظام ارتش بودند که گاهی نیروهای فدایی اسواران می‌شدند و در تیراندازی مهارت خاصی داشتند.
9. پیل‌بانان دوره ساسانی هم عمدتاً سواران فیل‌هایی بودند که از هندوستان آورده شده بودند.
10. کاربرد فیل بیشتر برای ارعاب و ترساندن سپاهیان دشمن و به‌خصوص اسب‌های نظامی رومیان بود.
11. دریاداران نیروی دریایی ساسانی بودند که در خلیج فارس و دریای عمان فعالیت می‌کردند.

• فرهنگ متنوع و غنی ساسانیان: تأثیرات مختلف و توسعه هنر، علم و معماری

1. داشتن یک فرهنگ متنوع و غنی که از تأثیرات هخامنشی، هلنیستی، بودایی، مانوی، زرتشتی و دیگر مذاهب و فرهنگ‌های منطقه برخوردار بود. ساسانیان هنر، ادبیات، علم، معماری و سکه‌زنی را توسعه دادند و با تجارت و دیپلماسی روابط خوبی با دیگر کشورها برقرار کردند.
2. ساسانیان فرهنگی متنوع و غنی را ایجاد کردند که بر اساس میراث هخامنشیان و اشکانیان بنا شده بود.
3. ساسانیان به احیای فرهنگ ایرانی باستان و ترویج زبان و ادبیات فارسی میانه اهتمام زیادی داشتند.
4. آن‌ها هنرهای مختلفی مانند سنگ‌نگاری، سکه‌زنی، تراشکاری، نقاشی، موسیقی، شعر و داستان‌نویسی را توسعه دادند.
5. ساسانیان دین مزدیسنا را به عنوان دین رسمی خود انتخاب کردند و آیین زرتشت را به شکل سازمان‌یافته‌ای اجرا کردند.
6. آن‌ها همچنین با دین‌های دیگری مانند مسیحیت، یهودیت، آیین مانوی، آیین مزدک و بودیسم روبرو شدند و گاهی با آن‌ها تعامل یا تنش داشتند.
7. ساسانیان به علوم مختلفی مانند ریاضیات، نجوم، پزشکی، فلسفه، تاریخ و جغرافیا نیز علاقه‌مند بودند و برخی از آثار علمی خود را به زبان‌های دیگر مانند سریانی، یونانی، عربی و پهلوی ترجمه کردند.

• پرچم ها

1. ​​​​​

   

2. ​​​​​​

   

• عواملی که باعث سقوط و فروپاشی ساسانیان شد

1. حمله اعراب: شاید مهم ترین عامل فروپاشی ساسانیان حمله اعراب به ایران بود که در سال ۶۳۲ میلادی آغاز شد. اعراب با پیروی از اسلام، یک نیروی متحد و متعهد شکل گرفتند و با استفاده از تاکتیک های نظامی، از جمله حرکت سریع و حمله های غافلگیرانه، توانستند بر ساسانیان غلبه کنند. اعراب با توجه به مذهب خود، به ایرانیان اجازه دادند که به مزدیسنا یا هر دین دیگری که می خواستند پیروی کنند، اما با شرط پرداخت جزیه، یک مالیات خاص برای غیر مسلمانان. بسیاری از ایرانیان به دلایل مختلف، از جمله فشار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، به اسلام گرویدند و این باعث شد که مزدیسنا به تدریج کاهش یابد .
2. جنگ های داخلی و خیانت ها: امپراتوری ساسانیان در دوره خسرو دوم (۵۹۱-۶۲۸ میلادی) به اوج قدرت خود رسید و بخش هایی از بیزانس، مصر، سوریه و آناتولی را تصرف کرد. اما پس از مرگ خسرو دوم، جنگ های داخلی و خیانت های مکرر بین شاهزادگان و نوازندگان ساسانی شروع شد و امپراتوری را از درون ضعیف کرد. در طول چهار سال (۶۲۸-۶۳۲ میلادی)، ۱۰ شاه ساسانی توسط رقبای خود کشته یا برکنار شدند. این اختلافات و تقابلات باعث شد که ساسانیان نتوانند به طور موثر و یکپارچه در برابر حمله اعراب مقاومت کنند .
3. بحران اقتصادی و اجتماعی: امپراتوری ساسانیان با بحران های اقتصادی و اجتماعی مواجه بود که از عوامل دیگری نیز ناشی می شد. جنگ های مداوم با بیزانس و اعراب هزینه های سنگینی را برای ساسانیان به همراه داشت و باعث شد که مالیات بر مردم افزایش یابد. این مالیات ها به نفع شاه و طبقه اشراف و کشیشان مزدیسنا بود و مردم عادی را فقیرتر و ناراضی تر می کرد. همچنین، خشکسالی ها، قحطی ها، بیماری ها و زلزله ها نیز بر بحران اقتصادی و اجتماعی ساسانیان افزودند. این شرایط باعث شد که برخی از مردم به جنبش های شورشی و اصلاح طلبانه مانند مانویت و مزدکیت پیوند بزنند یا به اسلام که به عنوان یک دین ساده و عادلانه معرفی می شد، تمایل پیدا کنند .

 

---

جهت کسب اطلاعات بیشتر ازین حکومت میتوانید روی متن های طلایی زیر کلیک کرده و آنها را مطالعه کنید

• (1) شاهنشاهی ساسانی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
• (2) تاریخ ساسانیان - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
• (3) پایتخت حکومت ساسانیان کجا بوده است؟.
• (4) چرا حکومت ساسانیان سقوط کرد؟ - دانش‌چی.
• (5) پادشاهان ساسانی به ترتیب: معرفی 32 شاه ساسانیان.

---

۱- هخامنشیان

حکومت هخامنشیان یا امپراتوری پارس یکی از بزرگترین و مقتدرترین امپراتوری‌های ایرانی بود که برای ۲۲۰ سال بر ایران و سرزمین‌های اطرافش فرمان راند. هخامنشیان از خاندان هخامنش بودند که از نوادگان پادشاهان پارس بودند. آن‌ها در سال ۵۵۰ پیش از میلاد با شکست دادن ایختوویگو، آخرین شاه ماد، تحت رهبری کوروش بزرگ، بنیانگذار خاندان هخامنشی، شروع به توسعه و گسترش کردند. 

نام به لاتین	Achaemenid Empire
بنیانگذار	کوروش بزرگ
آخرین پادشاه	داریوش سوم
نماد ملی
تاریخ بنیانگذاری	۵۵۰ سال پیش از میلاد
پایتخت ها	بابل پاسارگاد (پایتخت سلسله‌ای) هگمتانه (پایتخت تابستانی) شوش (پایتخت اداری) پارسه (پایتخت تشریفاتی)
زبان های رایج	پارسی باستان (زبان رسمی) آرامی زبان اکدی مادی ایلامی سومری مصری یونانی
دین رسمی	زرتشت مزدیسنا
مساحت و وسعت	۸٬۵۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۳٬۳۰۰٬۰۰۰ مایل مربع)
فروپاشی	سال ۳۳۱ پیش از میلاد
کشورهایی که بخشی از آنها جزو هخامنشیان بود	ایران عراق کویت  عربستان سعودی  عمان  امارات متحده عربی  قطر  بحرین  یمن  سوریه  اردن  لبنان  فلسطین  اسرائیل  مصر  لیبی  تونس  سودان  اتیوپی  اریتره  افغانستان  پاکستان  هند  چین  تاجیکستان  ترکمنستان  ازبکستان  قزاقستان  قرقیزستان  روسیه  ارمنستان  جمهوری آذربایجان  گرجستان  ترکیه  یونان  مقدونیه شمالی  قبرس  بلغارستان  رومانی  مولداوی  اوکراین

وقتی بعنوان یک ایرانی به سلسله هخامنشیان نگاه میکنیم حس غرور بسیار زیادی به ما دست میدهد که چگونه در ۲۵۰۰ سال پیش یک امپراتوری انقدر سرشار از هنر و معماری و طرح و نقش های زیباست، شاید امپراتوری هخامنشی را بتوان بعنوان نقطه شروع مدرنیت در جهان دانست امپراتوری هخامنشیان یکی از بزرگترین و قدرتمندترین امپراتوری‌های تاریخ بود که بر چندین ملت و فرهنگ حکمرانی می‌کرد.

در ادامه ویژگی هایی درباره‌ی این امپراتوری را ارائه میدهیم.

---

• ساختار مرکزی و اداری در حکومت هخامنشیان: شاه و مقامات اداری

1. هخامنشیان با داشتن یک ساختار مرکزی و اداری، یک ارتش قدرتمند و مجهز و یک فرهنگ متنوع و غنی، موفق به ایجاد یک امپراتوری بزرگ و پایدار شدند که در تاریخ ایران و جهان اثرگذار بود.
2. این امپراتوری از بالکان و اروپای شرقی در باختر، تا دره سند در خاور امتداد داشت و بیش از ۵۰ میلیون نفر را در خود جای داد.

• مداراگرایی و احترام به تنوع

1. هخامنشیان به مردم تحت حاکمیت خود آزادی مذهبی، فرهنگی و سیاسی می‌دادند و از تحمیل فرهنگ و زبان خود بر دیگران خودداری می‌کردند.
2. آنها همچنین یهودیان را از بندگی بابل رهایی دادند و بازسازی معبد اورشلیم را حمایت کردند.

• ساختار مرکزی و اداری.

1. هخامنشیان یک دولت متمرکز و مدرن بنیان نهادند که از گمرک، مالیات، قانون، پست، جاده و ارتش منظم بهره می‌برد.
2. آنها همچنین یک زبان رسمی (پارسی باستان) و یک دین رسمی (مزدیسنا) داشتند.

• هنر و معماری.

1. هخامنشیان برجسته‌ترین آثار هنری و معماری خود را در شهرهای پاسارگاد، هگمتانه و شوش ایجاد کردند.
2. آنها از سبک‌های مختلف مانند مصری، بابلی، یونانی و ایرانی تاثیر گرفتند و آنها را با هم ترکیب کردند.

• مثال‌هایی از این آثار عبارتند از:

1. تخت جمشید،
2. کاخ داریوش،
3. کاخ خشایارشا
4. ستون‌های شوش .

• اثرگذاری های هنری و دینی فرهنگی

1. هخامنشیان به احیای فرهنگ ایرانی باستان و ترویج زبان و ادبیات فارسی میانه اهتمام زیادی داشتند.
2. آن‌ها هنرهای مختلفی مانند سنگ‌نگاری، سکه‌زنی، تراشکاری، نقاشی، موسیقی، شعر و داستان‌نویسی را توسعه دادند.
3. آن‌ها دین مزدیسنا را به عنوان دین رسمی خود انتخاب کردند و آیین زرتشت را به شکل سازمان‌یافته‌ای اجرا کردند.
4. آن‌ها همچنین با دین‌های دیگری یهودیت، آیین مانوی، آیین مزدک و بودیسم روبرو شدند و گاهی با آن‌ها تعامل یا تنش داشتند.

 

• پیشرفت های علمی

1. هخامنشیان به علوم مختلفی مانند ریاضیات، نجوم، پزشکی، فلسفه، تاریخ و جغرافیا نیز علاقه‌مند بودند و برخی از آثار علمی خود را به زبان‌های دیگر مانند سریانی، یونانی، عربی و پهلوی ترجمه کردند.

• وسعت و جمعیت بسیار زیاد و قابل توجه

1. جمعیت دقیق امپراتوری هخامنشیان مشخص نیست، اما برخی منابع تخمین می‌زنند که چیزی در حدود ۵۰ تا ۶۰ میلیون نفر بوده است.
2. این جمعیت از نظر تنوع قومی و مذهبی بسیار غنی بود و شامل مردمانی از ایران، مصر، بابل، آناتولی، یونان، هند و غیره می‌شد.
3. امپراتوری هخامنشیان با احترام به تفاوت‌های فرهنگی و مذهبی مردمان خود، سیاست چندفرهنگی را اجرا می‌کرد و به آن‌ها آزادی‌های منطقه‌ای می‌داد.

 

• دستاوردهای تاثیرگذار امپراتوری هخامنشیان

1. امپراتوری هخامنشیان به یک نمونهٔ موفق برای اداره یک دولت جهانی تبدیل گردید و دستاوردهایی نظیر پادشاهی متمرکز، سیستم جاده‌ای و پست مدرن، زبان رسمی، خدمات شهروندی و ارتش وسیع منظم توسط شاهنشاهی‌های پسین تقلید شد.
2. این امپراتوری همچنین از نظر فرهنگی، هنری، علمی و مذهبی نیز بسیار پویا و پیشرو بود.

• برخی از دستاوردهای مهم امپراتوری هخامنشیان عبارتند از:

1. ایجاد یک الگوی معماری و شهرسازی منحصر به فرد که در تخت جمشید، شوش، هگمتانه و سرای پرسپولیس به نمایش گذاشته شد.
2. تدوین یک قانون اساسی و یک اعلامیه حقوق بشر که در ستون بیستون و استوانه کوروش ثبت شد.
3. انجام پروژه‌های آبیاری و زراعی بزرگ که در قنات‌ها، کاریزها، باغ‌ها و باریکه‌ها منعکس می‌شد.
4. توسعه علوم و فنون مانند ریاضیات، نجوم، پزشکی، شیمی، موسیقی و نقاشی.
5. احیای و ترویج آیین زرتشتی و احترام به ادیان دیگر مانند یهودیت، مسیحیت، هندوئیسم و بودایی

• فروپاشی

1. امپراتوری هخامنشی در سال ۳۳۰ پیش از میلاد توسط اسکندر مقدونی سرنگون شد و از بین رفت. اما میراث فرهنگی و تاریخی آن همچنان در آثار باقی‌مانده و در تاریخ‌نگاری و ادبیات زنده است.  

• پرچم ها

1. 

 

1. 

 

---

جهت کسب اطلاعات بیشتر ازین حکومت میتوانید روی متن های بنفش زیر کلیک کرده و آنها را مطالعه کنید

• (1) شاهنشاهی هخامنشی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
• (2) پادشاهی هخامنشی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
• (4) تحقیق مختصر در مورد حکومت هخامنشیان - دانشچی.
• (5) پایتخت حکومت هخامنشیان کجا بوده است؟ - تاریخ ما.
• (6) هخامنشیان | خلاصه حکومت، اتفاقات مهم و آثار باقیمانده - کجارو.
• (7) بررسی حکومت هخامنشیان، پیدایش، حکومت پادشاهان و پایان سلسله هخامنشیان.
• (8) تحقیق و مقاله مختصر درباره هخامنشیان - لینک نما.

---

پایان

در این مطلب، ما به بررسی پنج پادشاهی و حکومت برتر تاریخ ایران پرداختیم. ما ویژگی‌ها و دستاوردهای هر یک از این حکومت‌ها را مورد بحث قرار دادیم و آن‌ها را بر اساس اهمیت و تأثیرگذاری رتبه‌بندی کردیم. ما به این نتیجه رسیدیم که حکومت هخامنشیان در رتبه اول، حکومت ساسانیان در رتبه دوم، حکومت اشکانیان در رتبه سوم، حکومت سلجوقیان در رتبه چهارم و حکومت صفویان در رتبه پنجم قرار دارند. البته این رتبه‌بندی ممکن است با نظرات دیگران متفاوت باشد و ما از شما دعوت می‌کنیم که نظرات خود را با ما در میان بگذارید.

امیدواریم این مطلب برای شما مفید و جالب بوده باشد و از خواندن آن لذت برده باشید. 

 

• نوشته شده توسط حامد کمالی
• کاری از حزب متحدین