آثار تمدن هخامنشی در مصر (۲): حفر کانال سوئز و ساخت پرستشگاه هیبیس

حضور هخامنشیان در مصر به دوران کمبوجیه دوم، پسر کوروش باز می‌گردد. او در لشکر‌کشی به مصر توانست مقابل فرعون پسامتیخ سوم (Psammetichus III) از سلسله بیست و ششم فراعنه مصر پیروز شود و آن کشور را به یکی از ساتراپی‌ها یا ایالات هخامنشی تبدیل کرد. پس از کمبوجیه داریوش اول نیز بر مصر حکومت کرد. اولین دوره تسلط هخامنشیان بر مصر حدود هفتاد و هفت سال طول کشید. . درود به قسمت دوم و پایانی برسی ساتراپ (استان) مصر پس از بررسی آثار هخامنشی در ساتراپ ترکیه(اینجا:https://www.tarafdari.com/node/1057170) رسیدیم . ⚫?⚫?حفر کانال سوئز بدست داریوش بزرگ?⚫?⚫ از دوران فرمانروایی هخامنشیان بر مصر، آثار و یادمان‌های پرشماری برجای مانده است که بیشترین آنها از زمان داریوش یکم (به آوای مصری: تَریوش) است. یکی از مهم‌ترین آثار به جای مانده از زمان داریوش در مصر، آبراهی است که رود نیل را به دریای سرخ پیوند می‌دهد. در طول مسیر این آبراه، تاکنون پنج ستون سنگی یادمانی از این پادشاه شناسایی شده است. ساخت آبراهی که دریای سرخ (احمر) را به رود نیل و دریای مدیترانه متصل کند، سرگذشتی طولانی دارد. فراعنه مصر دستکم از هزاره دوم پیش از میلاد (و شاید از هزاره سوم) در اندیشه ساخت چنین آبراهی بوده‌اند و در زمان فرعون نخائو/ نخو (۶۰۹ تا ۵۹۴ پیش از میلاد) ساخت آبراه تا اندازه زیادی پیش رفته بود. ابوریحان بیرونی در «تحدید نهایات الاماکن»، از نخستین فرعونی که فرمان ساخت آبراه را داد با نام «ساسسطراطیس» یاد می‌کند؛ در حالیکه هرودوت (کتاب دوم، بندهای ۱۵۸ و ۱۵۹) نخائو را آغازگر ساخت آبراه می‌داند. هرودوت همچنین نقل می‌کند که کار ساخت آبراه را داریوش به پایان رسانید؛ اما بیرونی و دیودور سیسیلی (کتاب یکم، بند ۳۳) آورده‌اند که داریوش از بیم اینکه تفاوت سطح دریاها موجب آب‌گرفتگی مصر شود، از ادامه کار خودداری کرد و آبراه را نیمه‌تمام گذاشت. این دو تاریخ‌نگار متفقاً گزارش کرده‌اند که ساخت آبراه در زمان بطلمیوس دوم/ فیلادلفوس (۲۸۵ تا ۲۴۶ پیش از میلاد) دومین پادشاه سلسله بطالسه (بطلمیوسیان) به پایان رسید. اما گزارش هرودوت مطابق با سنگ‌نبشته داریوش است و از پایان ساخت آبراه و روان شدن کشتی‌ها در زمان همین پادشاه حکایت می‌کند. نظر استرابون (تاریخ نگار و شهروند یونان نشین ساتراپ اشکانی) در این باره مطابق با بیرونی است. او گزارش می‌دهد که حفر این آبراه را نخستین بار «سوستریس» پیش از جنگ‌های تروا آغاز کرد و داریوش آنرا دنبال نمود. اما به همان دلیل پیش‌گفته از ادامه کار خودداری کرد (کتاب هفدهم، بند ۲۵). نام پادشاهی که استرابو نقل می‌کند، شباهت فراوانی با نامی دارد که بیرونی آورده است. نکته جالب توجه کانال باستانی سوئز تفاوت آن با کانال امروزیست که در سال ۱۸۶۹ میلادی ساخته شد، چراکه فلسفه ساخت کانال سوئز در عهد باستان متفاوت با امروز بود. چراکه هدف اصلی‌تر آن زمان، پیوند دریاییِ شهرها و روستاهای بزرگ و پرشمار مصر و حاشیه رود نیل با سرزمین‌های شرقی و ایجاد راه آبی تجاری بوده است. اگر به نقشه پایین نگاه بیندازید متوجه میشوید کانال پس از حرکت به سمت شمال و نزدیک شدن به دریای سیاه ناگهان در وسط راه مسیرش را ب سمت رود نیل کج میکند. کانال فعلی سوئز از شهر سوئز در شمال شاخاب (خلیجی) به همین نام که در انتهای بن‌بست دریای سرخ/ احمر واقع است، آغاز می‌شود و پس از عبور از دریاچه‌های تلخ و تمساح به بندر پورت سعید در کنار دریای مدیترانه (دریای مغرب) می‌رسد. اما مسیر آبراه باستانی فقط تا دریاچه تمساح با مسیر فعلی کانال مطابقت دارد و از این دریاچه به سمت غرب می‌پیچد و به شهر زقازیق (بوباستیس) می‌رسد که در کنار شاخابه‌ای از رود نیل واقع است. یک نظریه دیگری نیز وجود دارد که استرابون در این باره مینویسد: چون دریاچه تلخ بخشی از مسیر آبراه بوده است، آب شیرین رود نیل موجب رفع تلخی آن و عزیمت ماهی‌ها و پرندگان به آنجا شده است (کتاب هفدهم، بند ۲۵). . داریوش پنج کتیبه بر روی سنگ گرانیت سرخ‌رنگ (سنگ سماق) در کنار این آبراه مهم نگاشته است که یادمانی از انجام این برنامه بزرگ و شگفت مهندسی و زمین‌پیمایی در عصر باستان است. هر کتیبه دو سو دارد‌. در یک سو به خط پارسی باستان (میخی) و در سوی دیگر به زبان های رایج آن زمان همچون اَکَدی (بابلی نو) و عیلامی با همان مضمون نوشته حکاکی شده است. ترجمه بخشی ازکتیبه: (( بخش سوم، بند ۲، سطرهای ۴ تا ۷: من داریوش، شاه بزرگ، شاهانْ شاه، شاه سرزمین‌هایی با گوناگون مردمان، شاه در این زمین بزرگ، پهناور و دورکرانه، پسر ویشتاسپ، هخامنشی. بخش سوم، بند ۳، سطرهای ۷ تا ۱۲: گوید داریوش شاه، من پارسی‌ام، از پارس [پـارسَـه] مصر [مودرایَه] را گرفتم، من فرمان دادم به کندن این آبراه [یَــوْیـا]، از رودی به نام نیل [پـیـراوَه] که در مصر روان است، به سوی دریایی که از پارس می‌رود، پس آنگاه این آبراه کنده شد، چنانکه فرمان من بود، و کشتی‌ها [نـاوْیـا] در این آبراه از مصر به سوی پارس رفتند، چنانکه خواست من بود. )) . . ?⚫?⚫ساخت نیایشگاه هیبس⚫?⚫? داریوش (به پارسی باستان دارَیَـوَهـوش) برای احترام به خدایان مصری تعدادی معابد را بنا نمود. از جمله معبد هیبیس که در واحه الخارقه که از مراکز مذهبی مصر آن زمان دور بود. دوره حکومت داریوش اول مهمترین و با اهمیت ترین دوره تاریخی هخامنشیان است چرا که در این دوره بیشترین گسترش امپراتوری هخامنشی داشته و اصلاحات اداری و قضایی مهمی در این دوره انجام شده است. داریوش در مصر هم درگیر بحران سیاسی و عدم ثبات در این ساتراپ ایرانی بود. داریوش درمصر برای تحکیم حکومت خود، نظام اداری و حکومتی را به وضع سابق در دوره فراعنه برگرداند و همچنین حقوق و مزایای قدیمی مکان های مقدس و جوامع روحانی مورد تایید قرار داد. داریوش کوشش های کمبوجیه برای بدست گرفتن کنترل آبادی های مهم غرب مصر را ادامه داد و توانست معبد بزرگی در واحه الخارقه بسازد. داریوش با ساخت معبد هیبیس در واحه الخارقه نقش برجسته های با صحنه های مختلف از جمله انجام مراسم عبادی سنتی مصریان و تغذیه شدن بدست خدایان مصری را به نمایش گذاشته است . درباره مکان یابی جغرافیایی واحه الخارقه می توان گفت: واحه الخارقه در صحرای غربی مصر قرار دارد. احتمالا داریوش اول ضمن مسافرت به منطقه واحه الخارقه، دستور ساخت و ساز بناهای مذهبی از جمله معبد بزرگ هیبیس را صادرکرده است که این معبد در فاصله ۲۲۰ کیلومتری جنوب غربی آسوان و در فاصله ۲۱۰ کیلومتری لکسور قرار دارد. ساخت این معبد تقریبا بیست سال از سال ۵۱۰ تا ۴۹۰ پیش ازمیلاد در دوره سلطنت داریوش اول طول کشیده است. آنچه در متون مصری در رابطه با ساخت معبد هیبیس ذکر شده است این است که این معبد به وسیله داریوش اول هخامنشی بنا و دیوار نگاری شده است در زمان داریوش دوم هخامنشی ضمن نوسازی، مرمت و تزئیناتی هم به آن اضافه شده است. این معبد دارای ۴۴ متر طول و ۱۹ متر عرض و ۵/۸ متر ارتفاع است و فضای کلی معبد شبیه به معابد مصری نظم و شکل داده شده است. بر روی بک پاشنه برنزی درب معبد کتیبه ای بخط میخی به عبارت “داریوش شاه شاهان” وجود دارد که احتمالاً مربوط به داریوش دوم است که در سال ۴۲۴ قبل از میلاد معبد را بازسازی و تکمیل کرده است. . . پایان بن مایه بخش دوم: وبسایت خِردگان با استناد بر آثار و کتب تاریخی پیش از این خواندیم: آثار هخامنشیان در مصر (۱)https://www.tarafdari.com/node/1062687 گم شدن سپاه کمبوجیه دوم در مصر و پیدا شدن پس از دوهزار و پانصد سال:https://www.tarafdari.com/node/1062687 . خرد و اندیشه و نگهدارتان??